Gids voor tobbers, stresskippen en uitstellers

Wie succes nastreeft, gezond wil blijven en een gelukkige relatie ambieert, heeft meer aan wilskracht dan aan intelligentie.

 

De Amerikaanse stuntman David Blaine werd wereldberoemd toen hij 44 dagen in een doorzichtige cabine boven de Theems bivakkeerde, met als enige afleiding zo nu en dan een slokje water. Blaine viel 25 kilo af. Het was een van de belangrijkste ervaringen van zijn leven, vertelde hij na afloop huilend voor de televisiecamera’s. Al eerder had hij aan de andere kant van de oceaan zijn New Yorkse fans verbijsterd door 34 uur onbeweeglijk op een hoge, smalle pilaar te blijven staan. En inmiddels staat ook het wereldrecord adem inhouden op zijn naam. Blaine heeft zijn uithoudingsvermogen tot kunst verheven: hij noemt zichzelf ‘endurance artist’.

Interessanter dan de vraag waarom de kunstenaar zichzelf zo kwelt, is de vraag hoe hij het volhoudt, schrijven hoogleraar sociale psychologie Roy Baumeister en wetenschapsjournalist John Tierney in Wilskracht. De herontdekking van de grootste kracht van de mens. Het antwoord is simpel: discipline en training. David Blaine is, net als onze eigen ijsman Wim Hof, al sinds zijn kindertijd een uiterst gedisciplineerd mannetje. Hij ging hardlopen in de sneeuw, hij vastte geregeld en zat als kind zelfs twee dagen in een kast. Om het tot wereldkampioen ademinhouden te schoppen, oefende hij dagelijks en leerde hij zichzelf te wennen aan knallende hoofdpijnen. Zijn geheim is, zegt hij zelf, om steeds weer nieuwe, verder reikende doelen te stellen. David Blaine gelooft dat wilskracht een spier is die je bewust kunt trainen.

Het idee dat mensen een wil hebben die ze bewust kunnen trainen, hebben psychologen lange tijd gewantrouwd. In de freudiaanse psychologie domineerden de onbewuste driften en in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw zochten psychologen vooral externe verklaringen voor succes of tegenslag. Niet wij zelf, maar kansrijke of beroerde maatschappelijke en sociale omstandigheden, bepalen onze levensloop. En tegenwoordig beweren bekende neurowetenschappers zoals Dick Swaab en Victor Lamme dat de vrije wil niet bestaat. Wij zijn ons brein.

Een opmerkelijk experiment uit de jaren zestig van de vorige eeuw zette de bewuste wil echter op de agenda. Psychologen wilden weten hoe kinderen leren weerstand te bieden aan verleidingen, aan de impuls tot directe behoeftebevrediging. Om dit te toetsen, lieten ze kleuters alleen in een kamer met een marshmallow. De kinderen mochten het snoepje opeten, maar als ze een kwartiertje wachtten totdat de onderzoeker terugkwam, zouden ze er nog een krijgen. Sommige kinderen bezweken meteen voor de verleiding, anderen na enkele minuten. Slechts een klein deel slaagde erin zichzelf te beheersen totdat de onderzoeker terugkwam. Jaren later bleken de wilskrachtige kinderen succesvoller te zijn dan hun leeftijdgenoten die de marshmallow meteen naar binnen hadden geschrokt: ze haalden betere cijfers, hadden een lagere body-mass index en verdienden meer.

Zelfbeheersing vereist wilskracht. En wilskracht bepaalt vrijwel elk aspect van het leven. Wie succes nastreeft, gezond wil blijven en een gelukkige relatie ambieert, heeft meer aan wilskracht dan aan intelligentie, betogen Baumeister en Tierney. Wilskracht kun je vergelijken met spierkracht, je kunt haar sterker maken door training, maar ze kan verminderen door overbelasting. Wie een verleiding weerstaat of een emotie onderdrukt, doet een beroep op zijn wilskracht. Maar wilskracht is niet eindeloos voorradig, je hebt maar een beperkte hoeveelheid. Je kent het vast uit eigen ervaring: als je de hele dag op je werk je wilskracht hebt gebruikt om je bijvoorbeeld niet te ergeren aan je baas, een klant of een collega, kun je bij thuiskomt om een futiliteit uit je slof schieten. Baumeister noemt dit ‘egodepletie’. Neem geen grote beslissingen als je in zo’n toestand bent, waarschuwt hij, want je redelijkheid en oordeelsvermogen zijn afgenomen.

Wilskracht gaat bovendien door de maag. Uit allerlei laboratoriumonderzoeken blijkt dat onze wilskracht wordt gevoed door glucose, de brandstof voor het brein. Heb je te weinig glucose in je bloed, dan vermindert je wilskracht. Dus, schrijven de auteurs: ga niet vlak voor het eten problemen bespreken met je partner, doe geen examen zonder ontbijt. En ga niet rigoureus lijnen, want dan is de kans groot dat je wilskracht je in de steek laat. Gun jezelf rust, beloon jezelf voor behaalde resultaten en blijf oefenen, zo moedigen ze de lezer aan. En pas op voor planningsoptimisme, een denkfout die vooral uitstellers maken, degenen onder ons die verwachten dat ze hun werk vlak voor de deadline in één uitbarsting van daadkracht kunnen voltooien.

Wilskracht is een enthousiast en beargumenteerd pleidooi voor zelfbeheersing, al schuiven de auteurs het belang van intelligentie wel erg gemakkelijk terzijde. Het is ook een grabbelton vol leuke en interessante sociaal psychologische experimenten. Maar bovenal is het een praktische en positieve gids voor piekeraars, stresskippen en uitstellers. Beste tip: trek voor saaie of vervelende klussen nooit meer tijd uit dan nodig is, want werk dijt altijd zozeer uit dat het de tijd vult die ervoor beschikbaar is. Dus denk niet de hele vakantie aan de rotzooi in de kelder, maar plan op zaterdagmiddag twee uur om het op te ruimen. Probeer het eens, het mag ook de zolder of het schuurtje zijn. Succes verzekerd.

 

Roy Baumeister & John Tierney, Wilskracht. De herontdekking van de grootste kracht van de mens.

 

Uitgeverij Nieuwezijds, 2012. 294 pagina’s. ISBN 978 90 5712 347 4. € 19,95. Uit het Engels vertaal door Brenda

Mudde.

 

Dit artikel is gepubliceerd in de Volkskrant van 10 maart 2012.