Verjongingskuur voor de hersenen

Het lijkt wel alsof de aandacht voor het verbeteren van ons brein toeneemt naarmate computers sneller en slimmer worden.  Maar waarom willen we veel informatie onthouden en verwerken als computers dat in een handomdraai voor ons doen? Dat is paradoxaal. De computer bespaart weliswaar tijd en moeite, maar stort tegelijkertijd een enorme hoeveelheid gegevens over ons uit. Om in die overdosis informatie de juiste weg te vinden, oplossingen te bedenken en goede beslissingen te nemen, worden we wreed teruggeworpen op onze eigen denkkracht. Terwijl ons brein - verwend door zoekmachines, tom-toms en calculators -, voortijdig met pensioen dreigt te gaan, dagen verleidelijke boektitels onze gemakzuchtige hersenen uit. ‘Je kunt jezelf jonger denken. Dit boek kan je nog slimmer maken’, beloven de omslagen.

Botox voor je brein van reclameman Tim Drake en adviseur Chris Middleton verdeelt de mensheid in twee groepen: de jonge breinen en de oude breinen. Mensen met een jong brein zijn enthousiast, intuïtief, flexibel, nieuwsgierig en willen graag veranderen. Mensen met een oud brein zijn nors, inflexibel, bang voor verandering en doen niets liever dan klagen. Het boek begint met een test waarin je JQ, je jeugdquotiënt, wordt vastgesteld. Daarna volgen de Wijsheden van de Jeugd, samengevat in zes imperatieven. Wees flexibel, blijf je persoonlijk ontwikkelen, stel je open voor anderen, trek eropuit, zoek het plezier op en wees positief over de toekomst.

Botox voor je brein gaat niet over hersenen, maar over mentaliteit, en eigenlijk over de bereidheid om te veranderen. De nadruk op brein zet de lezer op het verkeerde been. De aanbevelingen om een jong brein te krijgen of te houden zijn bovendien gratuit, zoals: ‘Word geen kluizenaar’, ‘zoek plezier’ of ‘ga op stap en luister naar je intuïtie’. Het normatieve uitgangspunt: een jong brein is wijs en goed, wordt nergens verantwoord.

Voor Ron Hale-Evans, auteur van Mind Performance Hacks, maakt het niet uit of een brein jong of oud is. ‘Een cursus oosterse vechtkunsten voor je hersenen’, zo omschrijft de  Amerikaanse spelletjesontwerper zijn boek boordevol tips en trucs. In acht hoofdstukken presenteert hij 74 hacks, ezelsbruggetjes voor beginners en gevorderden en programmeertips voor de experts. Hij behandelt onderwerpen zoals geheugen en informatie verwerken, maar ook creativiteit, wiskunde en beslissingen nemen. En in het laatste hoofdstuk geeft hij zelfs adviezen voor een fit brein, zoals goede nachtrust en computerspelletjes.

Een hack voor een beginner is bijvoorbeeld een ezelsbruggetje om te onthouden wat je moet meenemen als je de deur uitgaat, zoals je sleutels, telefoon en pillen. Hale-Evans adviseert de cijfer-rijmmethode te nemen. Een is steen, twee is slee, drie is knie, enzovoorts. Vervolgens maak je een beeld bij elk rijmwoord: pillen liggen op de steen, sleutels op de slee, telefoon op je knie. Het is een handige manier als je elke dag tien dingen moet onthouden. Maar in dit geval werkt een eenvoudige acroniem zoals STOP - sleutels, telefoon, portemonnee - ook.

Wie zijn creativiteit wil bevorderen, kan een hack voor experts proberen: terugkijken om vooruit te komen. Bedenk wanneer je voor het laatst een goed idee had, kijk terug naar de stappen die ertoe geleid hebben. Probeer dat weer eens, misschien doe je het de volgende keer nog beter, schrijft Hale-Evans.

De tips en ezelsbruggetjes uit Mind Performance Hacks steunen op de vier pijlers van een goed functionerend brein: belangstelling, concentratie, visualisatie en ordening. Belangstelling en aandacht omdat de meeste dingen ons ontgaan zonder interesse en focus. Visualisatie omdat een beeld blijft beter hangen dan een abstract cijfer. En ordening omdat rommel het zicht vertroebelt, of het nou in je huis, je computer of je hoofd is.

Mind Performance Hacks is een waaier van ideeën. Hale-Evans beschrijft de loci-methode uit de klassieke geheugenkunst, waarin je voorwerpen in een huis plaatst en visualiseert, zodat je ze beter kunt onthouden. Maar hij leert ook hoe je gedachten in kaart kunt brengen met mind-maps en hoe je tot een miljoen kunt tellen op je vingers. Zijn passie voor het onderwerp spat van de pagina’s. Daarom is het des te jammer dat het zo liefdeloos is uitgegeven. Sommige zinnen lopen krakkemikkig, zoals deze zin: ‘Door je ervaringen met vragen te omkaderen, heb je een context voor een antwoord gecreëerd waarin het geplaatst kan worden als het tot je komt.’  De vertaling draagt sporen van haast. En de spaarzame tekeningetjes doen geen recht aan het visueel-genieke onderwerp.

Lees dit boek niet in één keer, dan word je draaierig. Doe af en toe een oefening, haal er inspiratie uit voor een brainstorm en vermaak je met de talloze weetjes die erin staan, zoals het onverklaarbare feit dat kauwgom kauwen de werking van het geheugen verbetert.

Gepubliceerd in de Volkskrant, 10-7-2009

Botox voor je brein. Je manier van denken bepaalt je echte leeftijd. Tim Drake en Chris Middleton, Spectrum, 255 pag. Houten, 2009. Vertaald uit het Engels door Kim Steenbergen.

Mind Performance Hacks, Tips & trucs voor het overklokken van je brein. Ron Hale-Evans, A.W. Bruna Uitgevers, 348 pag. Utrecht, 2009. Vertaald uit het Engels door Elisabeth van Borselen en Ineke de Groot.  ISBN 978 90 229 5882 7.